Skip to content Skip to footer

Τα αποκριάτικα έθιμα της Μεσσηνίας: κεφάτα και ευρηματικά

Τα αποκριάτικα έθιμα της Μεσσηνίας: κεφάτα και ευρηματικά

Share on facebook
Share on twitter
Share on email

Τα αποκριάτικα έθιμα της Μεσσηνίας: κεφάτα και ευρηματικά

Του Κουτρούλη ο γάμος” – Μεθώνη

Η φράση «του Κουτρούλη ο γάμος» έχει μείνει παροιμιώδης στην ελληνική λαϊκή παράδοση και χρησιμοποιείται για να δηλώσει μια εύθυμη κοινωνική συγκέντρωση, η οποία χαρακτηρίζεται από κωμικά και ευτράπελα γεγονότα. Λίγοι γνωρίζουν ότι αυτός ο Κουτρούλης ήταν πράγματι υπαρκτό πρόσωπο στη Μεθώνη, και πέρασε πολλά δεινά, μέχρι να καταφέρει να συνάψει τον γάμο που επιθυμούσε. Έτσι, σε νεώτερους χρόνους έχει καθιερωθεί, την περίοδο της Αποκριάς, η αναβίωση του περίφημου γάμου του Κουτρούλη στην πλατεία της παραλίας, με γλέντια και δρώμενα που διαρκούν τρεις μέρες.

 

Του Κουτρούλη ο γάμος”

Η περίοδος της Αποκριάς εορτάζεται στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας με πολύ κέφι και ζωντάνια, με εκδηλώσεις, έθιμα και δρώμενα ως επί το πλείστον εύθυμα και χιουμοριστικά. Στη Μεθώνη η Αποκριά είναι συνώνυμη με τον περίφημο «γάμο του Κουτρούλη», έθιμο που στηρίζεται σε αληθινό περιστατικό.

 

Ο κυρ Ιωάννης Κουτρούλης ήταν καβαλλάριος από τη Μεθώνη, ο οποίος είχε συνάψει δεσμό με μία γυναίκα παντρεμένη, καθώς η Εκκλησία δεν δεχόταν να της δώσει διαζύγιο από τον άντρα της. Ο δεσμός τους κράτησε 17 χρόνια και στιγματίστηκε από πολλά άσχημα σχόλια και πολεμική εναντίον του ζευγαριού, καθώς στην κοινωνία του 14ου αιώνα αυτό που έκαναν φάνταζε όχι μόνο παράνομο, αλλά και σκανδαλώδες. Τελικά το 1394 η γυναίκα κατάφερε να πάρει την πράξη διαζυγίου της από τον Επίσκοπο Μεθώνης, κι έτσι της επετράπη να παντρευτεί τον Κουτρούλη. Ο γάμος, όπως ήταν αναμενόμενο, ήταν ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός, τόσο λόγω της χρόνιας ταλαιπωρίας του ζευγαριού, όσο και επειδή την περιπέτεια της σχέσης τους την είχε παρακολουθήσει όλη η τοπική κοινωνία. Έτσι, εορτάστηκε πανηγυρικά και λέγεται ότι διήρκεσε αρκετές μέρες.

 

Από την περίοδο της Κατοχής και μετά, όταν οι ντόπιοι καθιέρωσαν να εορτάζουν την Αποκριά και τα Κούλουμα, στα έθιμα προστέθηκε και η αναβίωση του γάμου του Κουτρούλη, που λαμβάνει χώρα την Καθαρά Δευτέρα στη 1 το μεσημέρι, στην πλατεία της παραλίας. Η παρωδία αυτή γάμου συνοδεύεται από πολλή σάτιρα και διάφορα ευτράπελα γεγονότα που προκαλούν γέλιο. Οι εκδηλώσεις ξεκινούν από το βράδυ του Σαββάτου, με το προγαμιαίο γλέντι, το οποίο κρατάει μέχρι το πρωί. Φαγητό, χορός και πολλές εκπλήξεις που ετοιμάζουν οι φίλοι στο ζευγάρι σημαδεύουν αυτή τη βραδιά. Την Κυριακή, στις 6 το απόγευμα, λαμβάνει χώρα το ράντισμα των προικιών και του νυφικού κρεβατιού, ενώ στη συνέχεια όλοι συγκεντρώνονται στον πεζόδρομο, όπου προσφέρονται γουρουνόπουλο, καψάλες και κρασί. Η Καθαρά Δευτέρα είναι η ημέρα του γάμου, την οποία προλογίζει παρέλαση αρμάτων. Μετά το γάμο, στους παρευρισκόμενους προσφέρονται νηστίσιμα εδέσματα και κρασί και το γλέντι συνεχίζεται.

 

Ζήσε την αποκριά στη Μεσσήνη

Η περίοδος της Αποκριάς εορτάζεται ανελλιπώς κάθε χρόνο σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Είναι η περίοδος πριν τη Σαρακοστή, που δίνει την ευκαιρία των «τελευταίων» διασκεδάσεων πριν τη νηστεία, η οποία επιβάλλει και μια πιο συνεσταλμένη ατμόσφαιρα. Το τελευταίο τριήμερο της Αποκριάς λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις και δρώμενα, κάποια εκ των οποίων είναι ευρέως γνωστά, όπως π.χ. οι παρελάσεις αρμάτων και μασκαράδων, ενώ άλλα απαντώνται σε ορισμένα μέρη μόνο, κάτι που τα καθιστά ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας συναντάμε αρκετά τέτοια έθιμα, μέσω των οποίων ντόπιοι και ξένοι μετέχουν στο εύθυμο κλίμα της εποχής.

 

Ζήσε την αποκριά στη Μεσσήνη

Οι εορτασμοί της Αποκριάς στη Μεσσήνη ξεκινούν την Τσικνοπέμπτη, με την παραδοσιακή ταβέρνα επάνω σε άρμα, που περιδιαβαίνει την πόλη και μοιράζει στον κόσμο σουβλάκια και κρασί. Το πρωί της Καθαράς Δευτέρας, στη θέση Κρεμάλα, λαμβάνει χώρα η αναπαράσταση του απαγχονισμού της γριάς Συκούς, που λέγεται ότι στηρίζεται σε αληθινό περιστατικό του 18ου αιώνα: Κάποτε ο Ιμπραήμ είχε στρατοπεδεύσει στη Μεσσήνη και το βράδυ είδε στον ύπνο του ένα κακό όνειρο. Θορυβημένος, έστειλε να φέρουν κάποιον για να το ερμηνεύσει. Έτσι, βρέθηκε μπροστά του η γριά Συκού, η οποία του μήνυσε άσχημα πράγματα για εκείνον και το στράτευμά του, λέγοντάς του ότι θα υποστεί πανωλεθρία από τους Έλληνες. Ο Ιμπραήμ τότε εξοργισμένος διέταξε να την απαγχονίσουν. Για την αναπαράσταση του γεγονότος στήνεται θεατρική σκηνή, όπου ηθοποιοί υποδύονται το δράμα της γριάς Συκούς, στο οποίο μπορούν να συμμετάσχουν και οι θεατές. Για να ξεφύγουν από τους «δήμιους» και να γλιτώσουν την κρεμάλα, αρκεί να τους «δωροδοκήσουν». Το απόγευμα της Καθαράς Δευτέρας στην πλατεία κάνει την εμφάνισή του ο βασιλιάς Καρνάβαλος, συνοδεία αρμάτων, μασκαράδων και οργανοπαικτών, ο οποίος θα εκφωνήσει τον σατιρικό του λόγο, δίνοντας τη συνέχεια στο χορό και στη διάσκέδαση.

 

Νέδουσα: το έθιμο που τιμά τη φύση

Στη Νέδουσα, χωριό στην περιοχή της Αλαγονίας, την Καθαρά Δευτέρα αναβιώνει ένα έθιμο οι καταβολές του οποίου ανάγονται στους αρχαίους χρόνους και ανήκει στα λεγόμενα δρώμενα ευετηρίας (ευ + έτος), που είχαν γονιμικό χαρακτήρα και στόχο είχαν να εξασφαλίσουν μία καλή χρονιά, με πλούσια σοδειά. Οι παρευρισκόμενοι κυκλοφορούν με στολές τράγων, βαριά κουδούνια στο λαιμό και μουτζουρωμένα πρόσωπα. Ακολουθεί ο αγερμός, όπου ο θίασος γυρίζει από σπίτι σε σπίτι μοιράζοντας ευχές και συλλέγοντας τα εδέσματα που θα καταναλωθούν από όλους αργότερα. Σειρά έχει ο χορός των τράγων κι έπειτα η αροτρίοση, που είναι η αναβίωση του οργώματος της γης. Ακολουθεί ο γάμος, που συμβολίζει την αναπαραγωγή, κι έπειτα η κηδεία και η ανάσταση, με σαφή αναφορά στην αναγέννηση της φύσης, ύστερα από τον «θάνατο» του χειμώνα. Στη συνέχεια οι συνεορταστές θα φάνε, θα πιουν και θα χορέψουν, συνοδεία των παραδοσιακών μουσικών οργάνων, όπως είναι το νταούλι και η φλογέρα.

Πύλος: το έθιμο του «Μακαρονά»

Στην Πύλο μέχρι πρόσφατα λάμβανε χώρα ένα ιδιαίτερο έθιμο, που δυστυχώς τείνει να εξαλειφθεί: πρόκειται για το έθιμο του Μακαρονά, του «αχυρένιου ανθρώπου». Την παραμονή της Καθαράς Δευτέρας, όλοι συγκεντρώνονταν στην κεντρική πλατεία της Πύλου, όπου δίκαζαν τον «Μακαρονά», ομοίωμα ανθρώπου από άχυρα, το οποίο έντυναν κανονικά με ρούχα. Η κατηγορία εναντίον του ήταν ότι είχε φάει όλα τα μακαρόνια της Πύλου, αφήνοντας τους κατοίκους νηστικούς! Δυστυχώς ο Μακαρονάς πάντα κρινόταν ένοχος, και η καταδίκη του ήταν πάντοτε η πυρά.

See More

X
Μετάβαση στο περιεχόμενο